Tìm hiểu về từ nhiều nghĩa là gì và hiện tượng chuyển nghĩa của từ
Trong Tiếng Việt rất đa dạng và phong phú về các loại từ. Và để tìm hiểu rõ hơn về từ nhiều nghĩa và hiện tượng chuyển nghĩa của từ thì mời bạn đọc cùng tham khảo bài viết dưới đây cùng những ví dụ cụ thể.
1. Từ nhiều nghĩa là gì và hiện tượng chuyển nghĩa của từ
Từ có thể có một hay nhiều nghĩa. Từ nhiều nghĩa là từ có 1 nghĩa gốc và một hay một số nghĩa chuyển. Các nghĩa của từ bao giờ cũng có mối liên hệ với nhau.
Chuyển nghĩa là hiện tượng thay đổi nghĩa của từ tạo ra những từ nhiều nghĩa.
Trong một từ nhiều nghĩa có nghĩa gốc, nghĩa chuyển.
➤ Xem ngay: Danh từ là gì để hiểu hơn về Danh từ trong tiếng Việt
+ Nghĩa gốc của từ là nghĩa xuất hiện từ đầu, làm cơ sở để sinh ra các nghĩa khác. Loại nghĩa này được nói đến đầu tiên trong từ điển và có thể nhận biết được ngay khi ta tách các từ khỏi văn cảnh
+ Nghĩa chuyển của từ là nghĩa được sinh ra từ nghĩa gốc; loại nghĩa này chỉ thấy rõ khi đặt từ ở trong văn cảnh.
Trong câu cụ thể từ thường được dùng với một nghĩa nhất định. Muốn hiểu nghĩa của từ ở trong câu phải liên hệ từ đó với nghĩa chung của toàn câu.
VD: Chúng ta nên cầm bút bằng tay phải. (tay có nghĩa là bộ phận phía trên của cơ thể người)
Tay làm hàm nhai. (Tay có nghĩa chuyển là biểu tượng của lao động cụ thể của con người)
VD: Bỏ nhà lũ trẻ lơ xơ chạy -> Nghĩa gốc chỉ sự di chuyển bằng chân
Van nợ lắm khi trào nước mắt
Chạy ăn từng bữa toát mồ hôi
Chạy -> Nghĩa là chỉ sự lo toan tính toán
Xuân: (danh từ) => Mùa đầu tiên của một năm, từ tháng giêng đến tháng 3. Từ “xuân”có một số nghĩa chuyển sau:
– Chỉ một năm: Ba xuân đã trôi qua.
– Chỉ tuổi trẻ, sức trẻ: tuổi xuân, sức xuân: Một năm một tuổi như đuổi xuân đi…
– Cuộc sống mới tươi đẹp: Xuân ơi xuân, em mới đến dăm năm
Mà cuộc sống đã tưng bừng ngày hội
VD1 :
Xe máy: chỉ loại xe người đi, có 2 bánh, dùng nhiên liệu để chạy. Đây là nghĩa duy nhất của từ xe máy .Vậy từ xe máy là từ chỉ có một nghĩa.
VD2: Với từ “Ăn’’:
- Ăn cơm : cho vào cơ thể thức nuôi sống ( nghĩa gốc);
- Ăn cưới : Ăn uống nhân dịp cưới;
- Tàu ăn hàng : Tiếp nhận hàng để chuyên chở;
- Sông ăn ra biển : Lan ra, hướng đến biển;
- Sơn ăn mặt : Làm huỷ hoại dần từng phần;
- Da ăn nắng : Da hấp thụ ánh nắng cho thấm vào , nhiễm vào;
- Ăn ảnh : Vẻ đẹp được tôn lên trong ảnh.
Như vậy, từ “Ăn” là một từ nhiều nghĩa .
- Nghĩa đen : Mỗi từ bao giờ cũng có một nghĩa chính , nghĩa gốc và còn gọi là nghĩa đen. Nghĩa đen là nghĩa trực tiếp, gần gũi, quen thuộc, dễ hiểu ; nghĩa đen không hoặc ít phụ thuộc vào văn cảnh;
- Nghĩa bóng : Là nghĩa có sau ( nghĩa chuyển, nghĩa ẩn dụ ), được suy ra từ nghĩa đen. Muốn hiểu nghĩa chính xác của một từ được dùng, phải tìm nghĩa trong văn cảnh.
Ngoài ra , cũng có một số từ mang tính chất trung gian giữa nghĩa đen và nghĩa bóng, đang chuyển dần từ nghĩa đen sang nghĩa bóng.
Trong tiếng Việt từ nhiều nghĩa và hiện tượng chuyển nghĩa của từ thật đa dạng và phong phú. Chúc các bạn học tập thật tốt!