Tìm hiểu về từ trái nghĩa là gì và các ví dụ minh họa cụ thể
Trong tiếng Việt có rất nhiều các loại từ và nghĩa từ khác nhau. Trong đó có một từ dùng khá phổ biến là từ trái nghĩa. Chúng ta sẽ cùng tìm hiểu về từ trái nghĩa là gì và các ví dụ minh họa cụ thể nhé!
Tìm hiểu về từ trái nghĩa
Từ trái nghĩa là những từ có ý nghĩa đối lập nhau trong mối quan hệ đương liên, chúng khác nhau về ngữ âm và phản ánh các khái niệm. Có rất nhiều từ trái nghĩa, ví dụ như: cao – thấp, trái – phải, trắng – đen, …. Diễn tả các sự vật sự việc khác nhau chính là đem đến sự so sánh rõ rệt và sắc nét nhất cho người đọc, người nghe.
➤ Xem ngay: Từ nhiều nghĩa là gì để có được những khái niệm đúng đắn
Từ trái nghĩa được sử dụng trong rất nhiều các bài thơ được lưu truyền trong dân gian như:
Chồng thấp mà lấy vợ cao
Như đôi đũa lệch so sao cho bằng
Một câu thơ đưa từ trái nghĩa vào vừa thể hiện sự tương phải về đối tượng nói đến, vừa có vai trò phân tích cụ thể những hiện tượng thực tế trong cuộc sống được đúc kết từ kinh nghiệm nhiều năm của dân gian.
Tuy nhiên, đối với những từ ngữ có vẻ đối nghịch với nhau về nghĩa nhưng không nằm trong thế quan hệ tương liên thì nó không phải là hiện tượng trái nghĩa, điều này được thể hiện rõ rệt qua câu nói: “Nhà cậu tuy bé mà xinh” hay “cô ấy đẹp nhưng lười”.
Có thể thấy các cặp từ: bé – xinh; Đẹp – lười nghe ra có vẻ là đối lập nhưng lại không hề, bời chúng không nằm trong quan hệ tương liên.
Những tiêu chí xác định những cặp từ trái nghĩa.
Việc xác định những cặp từ trái nghĩa không quá phức tạp, tuy nhiên chúng cũng được phân định dựa trên các tiêu chí như sau:
Nếu hai từ là trái nghĩa thì chúng cùng có một khả năng kết hợp với một từ khác bất kỳ nào đó mà quy tắc ngôn ngữ cho phép, tức là chúng phải cùng có khả năng xuất hiện trong cùng một ngữ cảnh. Ví dụ như:
Người xinh – người xấu, quả đào ngon – quả đào dở, no bụng đói con mắt…
Nếu là từ trái nghĩa thì hai từ này chắc chắn phải có mối quan hệ liên tưởng đối lập nhau thường xuyên và mạnh.
Phân tích nghĩa của hai từ đó có cùng đẳng cấp với nhau không.
Trường hợp nhiều liên tưởng và cũng đảm bảo tính đẳng cấp về nghĩa thì cặp liên tưởng nào nhanh nhất, mạnh nhất, có tần số xuất hiện cao nhất được gọi là trung tâm đừng đầu trong chuỗi các cặp trái nghĩa.
Ví dụ:
Cứng – mềm: Chân cứng đá mềm
Mềm – rắn: Mềm nắn rắn buông
Trong ví dụ trên thì cặp: cứng – mềm / mềm – rắn đều phải đứng ở vị trí trung tâm, vị trí hàng đầu.
Đối với từ trái nghĩa Tiếng Việt, ngoài những tiêu chí trên, còn có thể quan sát và phát hiện từ trái nghĩa ở những biểu hiện sau:
- Về mặt hình thức, từ trái nghĩa thường có độ dài về âm tiết và rất ít khi lệch nhau
- Nếu cùng là từ đơn tiết thì hai từ trong cặp trái nghĩa thường đi đôi với nhau, tạo thành những kết hợp như: xinh – xấu, già – trẻ, hư – ngoan…
VD : Với từ “nhạt” :
- (Muối) nhạt > < mặn : cơ sở chung là “độ mặn”;
- (Đường ) nhạt > < ngọt : cơ sở chung là “độ ngọt”;
- (Tình cảm) nhạt > < đằm thắm : cơ sở chung là “mức độ tình cảm”;
- (Màu áo) nhạt > < đậm : cơ sở chung là “màu sắc”.
Như vậy chúng ta đã biết được từ trái nghĩa là gì rồi phải không? Hãy phân tích tình huống thật tốt để có được những áp dụng đúng nhé!